Zijn  geëngageerd liedrepertoire verraadt een scherpe blik waarin hij het opneemt voor de kleine man die door de eeuwen heen in tijden van oorlog én vrede maar al te vaak aan het kortste eind trekt. Zijn verbondenheid met de Eerste Wereldoorlog zoog hem al jaren met grote regelmaat naar haar brandhaard: het grensgebied van de West-Vlaamse Westhoek en Frans-Vlaams Picardië. Hij vond er een tweede thuis in de contreien van Ieper. Deze stad lag na WOI volledig in puin, maar werd  steen voor steen in oude glorie hersteld. Van lieverlee besloot hij om er zich definitief te vestigen. 

De Belgische gitarist en componist Maarten Decombel is een veelzijdig muziekliefhebber die bezeten is van alles met snaren. Zijn unieke gitaarspel wisselt energieke, percussieve kracht af met fluwelen lyriek. Hij begon zijn muzikale reis op zijn negende, ontdekte als tiener de folkgitaar en volgde vervolgens een conservatoriumstudie klassiek en jazzgitaar. Als instituut in meerdere formaties van eigen bodem en in combinatie met muzikanten van elders liet hij verdienstelijke sporen achter in of schittert hij nog met MandolinMan, Snaarmaarwaar, Naragonia Quartet, Tondo, Spilar, Brussels-Gallicisch Ialma en de Franse draailierspeler Gilles Chabenat (Malicorne, Gabriel Yacoub). Hij heeft een twintigtal cd’s op de teller en concerten die  hem overal in Europa brachten, evenals in China, Japan, Brazilië en Canada.

De twee volgden elk een eigen pad tot ze in 2015 het verzoek kregen om samen op te treden voor evenementen die een kruisbestuiving beoogden tussen literatuur en muzikaal erfgoed. Uit die samenwerking ontstond een muzikale kameraadschap die een aangename match bleek op podia van clubs, theaters en festivals in binnen- en buitenland. Sindsdien verrijken sfeervolle gitaarbegeleiding, backing vocals en  tekstgevoel van Maarten Decombel de leadvocals van Jim Boyes. Die symbiose leidde in 2017 tot de opdracht van BBC-programma ‘Radio Ballads’ om een song te leveren ter herdenking van ‘De Slag bij Passendale’, ook wel ‘De Derde Slag Om Ieper’ of ‘De Hel Van Modder’. Die slag ontaardde honderd jaar eerder in een weerzinwekkende massaslachting en dito vernietiging van ongekende omvang. Achteraf bleek hiermee het ‘eindspel’ van de Eerste Wereldoorlog ingeluid.

Die mensonterende, niets en niemand ontziende oorlog waarvan nimmer ook maar iemand enig nut kon duiden, maakte tussen 1914 en 1918 sowieso schrikbarend veel slachtoffers onder burgers en onder militairen aan de kant van zowel agressor Duitsland als vele geallieerde landen. Dat gold zeker voor de oorlogsbrandhaard tussen de rivieren IJzer en Somme aan weerszijden van de Belgisch-Franse schreve. Niet voor niets ging WOI de annalen in als ‘D’n Grooten Oorlog’, ‘The Great War’, ‘La Grande Guerre’.

De strijd begon met man tot man gevechten over de grond, met handwapens en handgranaten en vanuit loopgraven, maar kantelde na toevoeging van zwaarder geschut: giftig mosterdgas, tanks, luchtoffensieven met gevechtsvliegtuigen en zeppelins. Beide zijden recruteerden steeds meer steeds jongere kindsoldaten. Inschattingen van het aantal dodelijke mensenslachtoffers komen al gauw op zo’n achtenhalf miljoen, waarvan meer dan vijf miljoen geallieerden. Dit nog afgezien van een dramatisch aantal gesneuvelde dieren, van postduiven tot paarden.

Nog altijd wordt er in vele landen jaarlijks uitgebreid bij stilgestaan, vaak rond 11 november, de datum waarop WOI in 1918 ten einde kwam. In een treinwagon in het Picardische ‘Bois de Compiègne’ (een kleine honderd kilometer ten noorden van Parijs) dwongen de geallieerden de Duitse agressor tot overgave. Ze legden hun vijand het tekenen van een schuldbekentenis op in de vorm van een diep vernederend ‘vredestraktaat’.

Zelfs nu nog blazen bazuiniers van de brandwacht in Ieper dagelijks klokslag 20.00 uur ‘The Last Post’ ter nagedachtenis van de slachtoffers uit WOI. Dit imposante tafereel aan de Menenpoort, de stadspoort waar de namen zijn  ingegraveerd van 55.000 nog immer vermiste soldaten uit landen van de Britse Gemenebest, trekt elke dag opnieuw belangstellenden, onder wie nabestaanden van gesneuvelden wereldwijd. Veelal combineren zij hun bezoek met dat aan één van de tientallen oorlogskerkhoven, bezaaid met talloze rijen witte kruisjes die zich situeren in de wijde omgeving. Hieronder ook het Duitse oorlogskerkhof in Vladslo met de beroemde sculptuur van een knielend, ontroostbaar echtpaar van de Duitse kunstenares Käthe Kolwitz wier zoon in de oorlog bleef. Of met het Ieperse WOI-museum ‘In Flanders Fields’. Met de IJzertoren in Diksmuide. Met de nabijgelegen loopgraven van waaruit soldaten uitkeken over ‘Flanders Fields’ waar ze in het seizoen de ‘poppy’s’ zagen bloeien, de velden met klaprozen, de kleurige, maar kwetsbare bloem die sindsdien wordt gevangen in gedichten en liederen en de wereld verovert als tastbaar anti-oorlogssymbool.

In deze brandhaard komen nog dagelijks resten boven van gesneuvelden en oorlogsmaterieel. Ook vallen er nog jaarlijks slachtoffers onder ongelukkige landbewerkers en grondwerkers die de pech hebben er per toeval te stuiten op een ‘obus’ die na meer dan een eeuw soms nog steeds op scherp staat en alsnog explodeert. ‘D’n Grooten Oorlog’ bracht de inmiddels 80-jarige beeldhouwer/kleinkunstenaar Willem Vermandere als kind van de streek tot zijn ‘Altijd Iemands Vader – Altijd Iemands Kind’, een indrukwekkend parlando waarmee hij in 2014 bij GUO WOI in herinnering riep. GUO combineerde dit anti-oorlogsconcert met enkele lezingen en een kleine expositie over Oisterwijk in WOI.

Want al mag ‘D’n Grooten Oorlog’ in toenmalig ‘neutraal’ Nederland zijn verworden tot ‘D’n Vergeeten Oorlog’, ook onze voorzaten beleefden tussen 1914 en 1918 hun eigen oorlogsgeschiedenis. Niet in de laatste plaats geldt dat ook voor Oisterwijk, al verdrongen de gruwelen van WOII die uitbrak na een interbellum van dik 25 jaar onze vaderlandse kennis over WOI richting collectieve vergetelheid. Daarom ter opfrissing: anno 1914 vonden in zes miljoen inwoners tellend Nederland één miljoen Belgen die het oorlogsgeweld ontvluchtten tijdelijk veilig onderdak. Nog dichter bij huis: in achtendertighonderd zielen tellend Oisterwijk verbleven vijftienhonderd Belgische oorlogsvluchtelingen.

Bepaald niet van iedereen kregen deze asielzoekers een even warm welkom. Wat is er ruim honderd jaar na datum feitelijk wezenlijk veranderd? Weliswaar keerden de meesten nog tijdens de oorlog terug naar hun moederland, maar een minderheid bleef en vestigde zich hier definitief. En zo stroomt anno nu door duizenden Brabanders alleen al in Oisterwijk en wijde omtrek Belgisch bloed door de aderen.

Bovendien verleende ‘neutraal’ Nederland tijdens WOI vrije doortocht aan de Duitsers door haar Limburgse laars en aan het einde ervan een veilig onderkomen aan de Pruisische agressor Keizer Wilhelm II. Die mocht er tot zijn dood ongemoeid riant ‘in ballingschap’ leven en er zelfs vorstelijk comfortabel resideren. Die Hollandse ruimhartigheid riep bij geallieerde landen het beeld op van Nederland als asielverlener aan de grootste oorlogsmisdadiger van ‘D’n Grooten Oorlog’ die bij hen een massaslachting en een immense ravage aanrichtte. Herhaalde verzoeken om uitlevering en berechting voor een oorlogstribunaal werden categorisch geweigerd. Dus wat nu ‘neutraal’ Nederland?        

In 2014, honderd jaar na aanvang van WOI, bracht niet alleen West-Vlaming Willem Vermandere, maar ook Coope, Boyes & Simpson bij GUO een bewogen herdenkingsconcert. Met Engelse anti-oorlogsongs uit ‘The Great War’ in een akoestisch machtig en vol Napoleontisch kerkmonument aan de Kerkstraat in Oisterwijk dat naadloos aansloot bij de sfeer, wist Jim Boyes met zijn a capella trio bezoekers tot tranen toe te ontroeren. Het drietal zong dit repertoire veelal in uitverkochte kathedralen in Vlaanderen en UK, in eigen land vaak afgewisseld met voordrachten van Michael Morpurgo, de Engelse jeugdauteur van bestseller ‘War Horse’ die WOI laat voltrekken door de ogen van oorlogspaard Joey. Bij ons kende het jeugdboek tevens successen als speelfilm en theaterproductie.

Enkele jaren daarvoor verdubbelde het trio zich tot a capella sextet om bij GUO in adventstijd ‘vergeten’ Christmas Carols uit de angelsakische kersttraditie op te rakelen. In 2018, dus ditmaal honderd jaar na het einde van ‘The Great War’, nodigde GUO Coope, Boyes & Simpson opnieuw uit voor een a capella herdenkingsconcert met haar Engelse anti-oorlogsongs uit WOI. Helaas had het trio juist besloten dat het na bijna dertig jaar wel welletjes was en hief het zichzelf op na een afscheidstournee in 2017. Oorlogen komen ten einde, formaties heffen zich op, maar songs zetten zich voort als immaterieel erfgoed, zoals in duo Jim Boyes & Maarten Decombel. De één uit het land dat nog altijd haar vele gesneuvelden ‘In Flanders Fields’ betreurt uit die zinloze oorlog van inmiddels meer dan honderd jaar geleden en die zelfs emigreerde naar wat destijds de brandhaard was. De ander voor wie die brandhaard zowat zijn biotoop van om de hoek is.

WOI leverde veel liedmateriaal op, voortkomend uit bijvoorbeeld brieven die soldaten naar het thuisfront schreven en anti-oorlogspoëzie die op muziek werd gezet. Dit repertoire bezingt zeker niet louter kommer en kwel. Tegenover een evident droef te moede stemmend verhalend repertoire dat getuigt van de gruwelen straalt een opmerkelijke schat aan songs ook hoop, pacifisme, levensvreugde en idealisme uit. Juist overlevingsdrang in tijden van gruwelijk oorlogsgeweld inspireert tot broeinesten van creativiteit en vindingrijkheid. Hieruit ontspruiten evengoed spotliedjes en humoristische songs met dubbele bodems om de bezetter te misleiden en de censuur te doorstaan. Die voldoen aan universele menselijke behoeften tot ontlading en vertier als verzachtend contrawicht en als stimulerende Haarlemmer olie voor morele bijstand onder lijdende bevolking en strijdende soldaten.

Bovendien  putten Jim Boyes en Maarten Decombel bepaald niet alleen uit geëngageerde en ontwapenend humoristische anti-oorlogsongs van WOI, maar uit een aanzienlijk breder repertoire van het immateriële, veelal  Engelse muziekerfgoed waarvan de oorsprong niet zelden ergens ver voor 1914 ligt. Het wachten is nog op een CD van het duo. Die komt er, ijs en weder dienende,  als beider agenda’s het toelaten. Tot zolang is het ‘behelpen’ en genieten van hun muzikale kameraadschap op podia die hen samenbrengen. Met veel liefde en dito plezier. En ook daar is niks mis mee.